بازی درمانی برای افزایش توجه و تمرکز در کودکان: راهی جذاب و موثر

در دنیای پرشتاب و مملو از محرک‌های دیجیتال امروز، افزایش توجه و تمرکز در کودکان به یکی از دغدغه‌های اصلی والدین و مربیان تبدیل شده است. بسیاری از کودکان در حفظ توجه بر روی یک task مشخص، به پایان رساندن کارها و مقاومت در برابر حواس‌پرتی‌ها مشکل دارند. در این میان، روشی قدرتمند، طبیعی و لذت‌بخش وجود دارد که می‌تواند به صورت ریشه‌ای به این چالش پاسخ دهد: “بازی درمانی”.

بازی درمانی (Play Therapy) تنها سرگرمی نیست؛ یک فرآیند روانشناختی است که از بازی به عنوان ابزاری برای کمک به کودکان در بیان احساسات، حل مشکلات و رشد مهارت‌های شناختی استفاده می‌کند. این مقاله به شما نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از اصول بازی درمانی برای تقویت اساسی مهارت توجه و تمرکز در کودک خود استفاده کرد.

بازی درمانی چگونه به افزایش توجه و تمرکز کمک می‌کند؟

بازی، زبان طبیعی کودک است. وقتی کودک درگیر بازی می‌شود، به طور طبیعی و بدون فشار، مهارت‌های زیر را تمرین می‌کند:

• توجه انتخابی: او یاد می‌گیرد که از میان محرک‌های محیطی (مثل صدای تلویزیون یا صحبت دیگران)، فقط بر روی عناصر بازی تمرکز کند.

• تمرکز پایدار: بازی‌های ساختاریافته، کودک را تشویق می‌کنند که برای یک دوره زمانی مشخص، توجه خود را روی یک فعالیت نگه دارد.

• حافظه فعال: بسیاری از بازی‌ها نیازمند به خاطر سپردن قوانین، مراحل یا اطلاعات هستند که این امر مستقیماً حافظه فعال و تمرکز را تقویت می‌کند.

• خودکنترلی: کودک در حین بازی یاد می‌گیرد که هیجانات خود را مدیریت کند، نوبت را رعایت کند و برای رسیدن به هدف، تحمل و پشتکار داشته باشد.

دسته‌بندی بازی های تقویت توجه و تمرکز بر اساس اصول بازی درمانی

۱. بازی های فکری و استراتژیک

این بازی‌ها مستقیماً مغز را به چالش کشیده و نیازمند برنامه‌ریزی، تفکر و تمرکز عمیق هستند.

• بازی های فکری برای تمرکز: مانند پازل‌های جورچینی، لگوهای ساختمان‌سازی پیچیده و جورچین اشکال. این بازی‌ها به کودک می‌آموزند که برای تکمیل یک کل، بر روی قطعات تمرکز کند.

• بازی های استراتژیک: مانند شطرنج، منچ و مارپله. این بازی‌ها کودک را وادار می‌کنند تا چندین حرکت آینده را پیش‌بینی کند، قوانین را به خاطر بسپارد و بر روی استراتژی خود متمرکز بماند.

• بازی های کارتی: مانند “هولا” یا “دوبرا”. این بازی‌ها سرعت عمل، دقت بصری و توانایی تمرکز بر روی چندین کار (دیدن کارت‌های خود و رصد کردن کارت حریف) را به طور همزمان تقویت می‌کنند.

۲. بازی های حسی-حرکتی

این بازی‌ها ارتباط بین مغز و بدن را تقویت کرده و به کودک کمک می‌کنند تا در “لحظه حال” حاضر باشد که اساس تمرکز است.

• بازی با خمیر بازی یا شن رنگی: این فعالیت‌ها علاوه بر تقویت خلاقیت، به دلیل بافت و حالت پذیری، اثر آرام‌بخشی داشته و به کودک کمک می‌کنند تا حواس خود را متمرکز کند.

• بازی های تعادلی: راه رفتن روی یک خط مستقیم، راه رفتن با لیوان پر از آب بدون ریختن آن. این بازی‌ها نیازمند هماهنگی چشم و دست و تمرکز کامل بر روی بدن است.

• بازی “لیوان چینی” (Speed Stacks): این بازی که شامل چیدن و جمع کردن لیوان‌های مخصوص با سرعت است، هماهنگی دو نیمکره مغز، سرعت عمل و تمرکز را به شدت تقویت می‌کند.

۳. بازی های نقش آفرینی و داستان سرایی

این بازی‌ها به صورت غیرمستقیم، توجه و تمرکز را افزایش می‌دهند.

• بازی “من کیستم؟”: یک کارت روی پیشانی فرد می‌چسبد و او باید با پرسیدن سوالات بله/خیر هویت خود را حدس بزند. این بازی، مهارت گوش دادن فعال، پردازش اطلاعات و تمرکز بر روی پاسخ‌ها را تقویت می‌کند.

• داستان گویی زنجیره‌ای: یک نفر شروع به گفتن داستان می‌کند و نفر بعدی باید آن را ادامه دهد. کودک برای افزودن بخش خود، باید به دقت به کل داستان گوش داده و تمرکز کند.

۴. بازی های تمرینی برای توجه و حافظه

این بازی‌ها به طور خاص برای تمرین دادن مغز طراحی شده‌اند.

• بازی “سایمون می‌گه” (Simon Says): این بازی کلاسیک، مهارت گوش دادن، دنبال کردن دستورالعمل‌ها و مهارت بازداری (عدم انجام کار وقتی “سایمون نمی‌گه”) را تقویت می‌کند.

• بازی “حدس زدن شیء”: چند شیء را در سینی بگذارید، به کودک فرصت دهید آن‌ها را نگاه کند، سپس روی آن را بپوشانید. او باید تمامی اشیاء را به خاطر بسپارد. این بازی، توجه به جزئیات و حافظه بصری را تقویت می‌کند.

• بازی “تفاوت های دو تصویر”: دو تصویر مشابه با چند تفاوت جزئی به کودک نشان داده می‌شود و او باید تفاوت‌ها را پیدا کند. این بازی، دقت و توجه به جزئیات را به چالش می‌کشد.

راهکارهای کاربردی برای والدین و مربیان

1. کیفیت مهم‌تر از کمیت است: حتی ۲۰ دقیقه بازی هدفمند و با همراهی شما، بسیار موثرتر از ساعتها بازی بی‌هدف است.

2. محیطی عاری از حواس‌پرتی فراهم کنید: هنگام بازی، تلویزیون را خاموش کنید و موبایل را کنار بگذارید تا کودک بتواند تمام توجه خود را معطوف به بازی کند.

3. از ساده به پیچیده بروید: ابتدا با بازی‌های کوتاه و ساده شروع کنید و به تدریج زمان و پیچیدگی بازی را افزایش دهید.

4. بر فرآیند تمرکز کنید، نه نتیجه: مهم این است که کودک در حین بازی تلاش می‌کند و متمرکز است، نه اینکه همیشه برنده شود. او را برای تلاشش تحسین کنید.

5. بازی را برای کودک جذاب کنید: اگر احساس می‌کنید کودک از بازی خسته شده، آن را متوقف کنید. هدف، لذت بردن و یادگیری است، نه ایجاد فشار.

جمع‌بندی نهایی

بازی درمانی برای افزایش توجه و تمرکز در کودکان یک روش علمی، لذت‌بخش و فوق‌العاده موثر است. این روش به کودک می‌آموزد که چگونه در دنیای پر از حواس‌پرتی، توجه خود را هدایت و حفظ کند. با گنجاندن بازی‌های فکری، حسی-حرکتی و نقش‌آفرینی در برنامه روزانه کودک، شما نه تنها مهارت تمرکز او را تقویت می‌کنید، بلکه پیوند عاطفی عمیق‌تری با او ایجاد کرده و به رشد همه‌جانبه او کمک می‌کنید. برای نتیجه‌گیری بهتر، می‌توانید از مشاوره یک متخصص بازی درمانی نیز بهره ببرید.